|
A.
|
|
|
|
|
|
Aachje
|
biertonnetje van 17½
liter. !
|
|
Aacht
|
acht.
|
|
Aachter
|
achter, achterhuis.
|
|
Aachteraf
|
afgelegen. hij
weùnt wijd aachteraf, hij woont erg
afgelegen.
|
| Aachternoo |
achterna. |
|
Aachterum
|
achterom. aachterum
is’t kermis, kom maar achterom.
|
|
Aaf
|
naaf van een wiel.
|
|
Aals
|
een als kruid
gebruikte plant. ook aalst.
|
|
Aánder
|
ander. hèdde
gèn áánder dinge?, heb je geen
andere kleren?
|
|
Aar
|
links,
bij het mennen van een paard. Hot
en aar, rechts en links.
|
|
Aásse
|
as
uit een kachel.
|
|
Aássekruiske
|
askruisje.
Op aswoensdag zet de priester een
askruisje op je voorhoofd. Het begin van
de veertigdaagse vastentijd.
|
|
Aássenbak
|
asbak,
waarin men met de áássenschup
de as uit het haardvuur deponeert.
|
|
Aássenschup
|
schopje
om de as uit het haardvuur te halen en
in de áássenbak
te doen.
|
|
Aauw
|
oud.
unnen
aauwen mins, een oude man. d’
aauw nonnen, zusters Birgittinessen,
de eerste zusterorde in Uden. Toen er
zich andere zusters vestigden, werden ze
dan ook de aauw
nonnen genoemd.
|
|
Aauwer
|
ouderdom.
|
|
Aauwers
|
ouders.
|
|
Aauwlui
|
ouders
|
|
Aauwverwetst
|
ouderwets.
|
| Aauwwijvenevangellie |
bijgeloof. |
|
Abuus
|
abuis.
ge
hèt abuus! je vegist je.
|
|
Achterboks
|
tuig
achter op het paard.
|
|
Achterèn
|
meteen.
|
|
Achtermekare
|
1)
achter elkaar; 2) meteen. zie ook mee.
|
|
Addàm
|
Adam.
|
|
Advokoot
|
advocaat.
|
|
Afblèkken
|
pellen,
van een sinaasappel, of een ei.
|
|
Afblieken
|
afkijken.
mèster,
Jèntje zit af te bliéke!, meester,
Jantje kijkt af!
|
|
Afblotten
|
1)
schors verwijderen; 2) bladderen (van
verf).
|
|
Afdoen
op
|
gaan
naar. waor
doed’op af, waar ga je naar toe?
|
|
Afhaolen
|
afruimen.
we gaon de taofel afhaolen, we gaan
de tafel afruimen.
|
|
Afheffen
|
afpakken.
|
|
Afhelpen
|
bedienen.
een
klant afhelpen, een klant bedienen.
|
| Afkalven |
rijnasselen. |
|
Aflaot
|
kerkelijke
kwijtschelding van straffen. Een
tijdelijke aflaat zorgde voor verkorting
van de vagevuurtijd; een volle aflaat
gaf direct toegang tot de hemel. Vooral
Allerzielendag (2 november) was een
uitgelezen dag voor het verdienen van
aflaten door te gaan persjonkelen.
|
|
Aflassen
|
afgelasten:
deur
’t kooi weer moesse ze de persessie
aflassen. vanwege het slechte weer
moest men de processie (optocht)
afgelasten.
|
|
Afleyen
|
afleiden.
|
|
Afmaken
|
omheining
plaatsen.
|
|
Afpengelen
|
afdingen.
|
|
Afpikken
|
sterven.
|
|
Afprooten
|
afspreken.
iets
afprooten, iets afspreken.
|
|
Afròssen
|
afslaan,
afranselen: die
jong van ’t Uiventje wieren op de
Graspèl flink afgerost. Zie ook afsloon.
|
|
Afscheien
|
ophouden.
ik
schei ‘r af, ik houd ermee op.
|
|
Afschiéten
|
betalen.
|
|
Afslaon
|
weigeren.
dè
sloi ik nie af, dat kan ik niet
weigeren.
|
|
Afsloon
|
1)
afranselen; 2) afdraaien, een zijweg
ingaan.
|
|
Afslappen
|
minder
worden, verminderen.
|
|
Afsluiter
|
lichtschakelaar.
|
|
Aftands
|
paard
ouder dan 8 jaar.
|
| Aftrejen |
iets
opmeten door de passen te tellen. |
|
Aftrekken
|
droogtrekken:
de vloer met een wisser drogen.
|
|
Aftroefelen
|
ontfutselen.
|
|
Afuieren
|
minder
worden.
|
|
Afvatten
|
afpakken.
ze
hebbe mènne sèpsteel afgevat, ze
hebben mijn dropsteel afgepakt.
|
|
Afwinnen
|
het
eerste zijn.
|
|
Afzetten
|
plassen.
ik
goi efkes afzette, ik moet eventjes
plassen.
|
|
Akker
|
hoog
gelegen bouwland.
|
|
Akkerdéren
|
overweg
kunnen met elkaar. die
twéé, da akkerdeert glad nie, die
twee kunnen helemaal niet met elkaar
overweg.
|
|
Akkermènneke
|
witte
kwikstaart. zie ook ploegdrijverke.
|
|
Aks
|
grote
bijl.
|
|
Alderschònste
|
allermooiste.
|
|
Aldetiend
|
oude
tiend; gebieden die al in cultuur
gebracht waren voor de instelling van de
tienden. zie ook tiend.
|
|
Alkoof
|
slaapplaats.
zie ook bedsteej.
|
|
Alla
|
vooruit.
Alla,
doe’s vòrt, vooruit, schiet eens
op.
|
|
Alléén
|
alleen.
zie ook allènnig.
|
|
Alleman
|
iedereen
|
|
Allemaol
|
allemaal.
zie ook ammaol.
|
|
Allèngskes
|
langzamerhand.
|
|
Allènnig
|
alleen.
|
|
Allergedachten
|
zeer
waarschijnlijk.
|
|
Allerhelligen
|
allerheiligen.
(1 november).
|
|
Allicht
|
gemakkelijk,
natuurlijk.
|
|
Alt
|
altijd.
|
|
Alteit
|
altijd.
met de klemtoon op de eerste
lettergreep: steeds, maar met de
klemtoon op de tweede: minstens, ten
minste, althans. ook aoltèd.
|
|
Alter
|
altaar.
zie ook autoor.
|
|
Alzeleven
|
altijd.
hij
litter alzeleven te vraelen, hij is
altijd aan het vervelen.
|
|
Ammaol
|
allemaal.
|
|
Andersum
|
andersom.
|
|
Aojem
|
adem.
hij
hai gènnen aojem mèr, hij snakte
naar adem.
|
|
Aokelig
|
akelig,
naar.
|
|
Aoling
|
heel,
helemaal. Hèdde
gij dè aoling alléén gemakt?, heb
jij dat helemaal alleen gemaakt?
|
|
Aollie
|
jullie:
waor
is aollieje vàdder?, waar is jullie
vader? vgl. b’ons,
b’aollie en b’alle mense: bij
ons, bij jullie en bij alle mensen.
|
|
Aon
|
aan:
daor
kumt iemant aon, daar komt iemand
aan.
|
|
Aonbetaolen
|
aanbetalen.
|
|
Aonbráánden
|
aanbranden.
|
|
Aonbreken
|
aanbreken
|
|
Aonèrven
|
aan
komen lopen (van een hond).
|
|
Aongaon
|
1)
beginnen: de
school ging aon, de school begon; 2)
tekeer gaan: ge
moet nie zo aongaon.
|
|
Aongemakt
|
opgescheept
zitten met.
|
|
Aonhebben
|
aanhebben,
van kleren.
|
|
Aonholleperen
|
Rennen.
|
|
Aonieveren
|
moed
geven.
|
|
Aonkéren
|
naar
zich toehalen, van zich afbijten. zunne
kant aonkéren.
|
|
Aonleggen
|
aanleggen.
|
|
Aonlópen
|
1)
beginnen te lopen; 2) ergens naar toe
gaan.
|
|
Aonnemen
|
aannemen.
|
|
Aonpáássen
|
aanpassen.
zie ook páássen.
|
|
Aonpraoten
|
aanspreken.
|
|
Aonraken
|
aanraken.
|
|
Aonrecht
|
aanrecht.
|
|
Aonroojen
|
iets
aanraden. zie ook rojen.
wa
kunde mèn aonroojen?, wat kun je
mij aanraden?
|
|
Aonsmeren
|
iemand
iets aansmeren
|
|
Aonstalten
|
aanstalten.
|
|
Aonstoken
|
aansteken.
die
hè z’n eigen hut aongestokt, hij
heeft zijn eigen huis in brand gestoken.
|
|
Aontellen
|
1)
beginnen met voorbidden; 2) in
verwachting raken.
|
|
Aontrekken
|
aankleden.
z’n
eigen aontrekken,
zich aankleden.
|
|
Aònuieren
|
meer
worden.
|
|
Aonvangen
|
uithalen.
|
|
Aonvatten
|
aanpakken.
|
|
Aonwensel
|
gewoonte.
|
|
Aonwérk
|
aanstalten
maken. ge
moet ‘s onderháánd aonwérk maken,
je moet eens zoetjesaan aanstalten
maken. zie ook apperensie.
|
|
Aonzeggen
|
bidden
aonzeggen: de buurt uitnodigen om
gezamenlijk de rozenkrans te bidden ten
huize van een overledene.
|
|
Aop
|
aap,
verkl. èpke.
|
|
Aorden
|
den
aort krijgen: hij
is er goet geaort, hij voelt er zich
goed thuis.
|
|
Aorend
|
arend.
|
|
Aorig
|
1)
aardig; 2) vreemd, raar, in ongunstige
betekenis. Dè’s
zò’n aorig mènneke, dat is
zo’n vreemd mannetje.
|
|
Aort
|
1)
geaardheid, inborst; 2) het fijne, de
aardigheid van een zaak: hij
zonk dè‘t unnen aort hai, hij
zong dat het een lust was; 3) ik
kan er d’n aort nie krijge, zegt
iemand die zich in een nieuwe omgeving
niet thuis voelt.
|
|
Aos
|
aas.
mv. eus
of aozen,
in het kaartspel.
|
|
Aovend
|
avond,
unnen
goeien aovond!, goede avond! ge
moet veur d’n aovend thuis zen, je
moet voor het donker thuis zijn. t’aovend,
vanavond. bende
t’aovend thuis?, ben je vanavond
thuis?
|
|
Appel
|
appel.
mv. appel;
verkl. èppelken.
|
|
Apperensie
|
aanstalten.
|
|
Appeteek
|
apotheek.
|
|
Arbeier
|
arbeider.
|
|
As
|
1)
als, as’t
goet is kom ik mèèrgen, als het
goed is kom ik morgen; 2) dan, hij
hè meer as ik, hij heeft meer dan
ik.
|
|
Asda
|
dat.
ge
moet zörgen asda ge op tijd klaor zijt,
je moet zorgen om op tijd klaar te zijn.
|
|
Asof
|
alsof.
|
|
Astman
|
astma.
|
|
Astrantie
|
verzekering,
ze
komme geld ophaole vèur de
brandastrantie, ze komen het geld
voor de brandverzekering ophalen.
|
|
At
|
vader.
zie ook vaoder.
|
|
Aut
|
oud.
|
|
Autoor
|
altaar.
de
karse stòn op d’n autoor, de
kaarsen staan op het altaar.
|
|
Auws
|
links:
de
ausse hàànd; averechts: aus
bréien.
|
|
Auwsum
|
andersom,
verkeerd om: ge
hèt oewen sok auwsum aon, je hebt
je sok verkeerd om aan.
|
|
Avvaneeren
|
opschieten.
|
|
Avveseren
|
opschieten.
|