M.
|
|
|
|
|
|
Maade
|
mag
je.
|
|
Máánd
|
mand.
|
|
Máánsvolk
|
mannen.
’t máánsvolk záát aon de
rechtse kant in de kerk, de mannen zaten aan de rechterkant in de
kerk.
|
|
Máást
|
denneboom.
|
|
Made
|
mag
je. made gij dè?, mag jij
dat?
|
|
Maejen
|
maaien.
|
|
Malder
|
1)
merel, zie ook merl of merling;
2) 8 vat, ongeveer 1,3 hectoliter. zie ook mud.
|
|
Malkander
|
elkaar.
zie ook mekandere.
|
|
Mallemeulen
|
mallemolen.
|
|
Malleur
|
term
uit het rikken (kaartspel).
|
|
Mangel
|
voederbiet.
mv. mangelen.
|
|
Mangelen
|
ruilen.
|
|
Mangelmeulen
|
bietensnijder.
|
|
Manskèl
|
man.
|
|
Manus
|
Hermanus.
|
|
Maog
|
maag.
|
|
Maogd
|
maagd.
|
|
Maoi
|
made.
mv. maoi.
|
|
Máoken
|
(maok,
makt, gemakt) maken, repareren. zo
ge’t makt zo heddet, zoals je het maakt, zo heb je het ook.
|
|
Maolen
|
malen.
|
|
Maollóón
|
maalloon.
De molenaar mocht als maalloon het achttiende deel van het te malen
graan voor eigen gebruik houden.
|
|
Maonen
|
aansporen,
aanmanen.
|
|
Maos
|
1)
Maas; 2) moerassige grond.
|
|
Maoskant
|
het
deel van het land van Ravenstein ten noorden van Zeeland.
|
|
Maoswool
|
Maas-Waal,
de streek tussen Maas en Waal.
|
|
Maot
|
1)
dienstmeid. mv. meegs, verkl.
mèdje; 2) hoeveelheid gras
die door een man in een dag gemaaid kan worden. ook mat.
|
|
Mar
|
maar.
mar kan’t wel, maar kan het
wel.
|
|
Mars
|
kistje
met neg
òssie, op de rug gedragen door de krèmmer.
|
|
Marsen
|
op
de rug dragen.
|
|
Mart
|
Martinus.
|
|
Mat
|
boodschappentas.
|
|
Mauwen
|
zeuren.
ge moet nie mauwen, je moet
niet zeuren.
|
|
Mechèster
|
manchester
broek, geribd katoenfluweel. ’n
mechèsterse bòks, een manchester broek.
|
|
Medam
|
achterstelt
onder de (lange) kar.
|
|
Medènne
|
meteen.
|
|
Mee
|
meteen.
hij duuget mee, het doet het
meteen.
|
|
Meepesant
|
tegelijk.
voejert meepesant de kiepen,
voer tegelijkertijd de kippen.
|
|
Meer
|
drassige,
natte grond.
|
|
Mèèrgen
|
1)
morgen, ochtend; 2) de volgende dag; 3) morgen, als landmaat; een
hoeveelheid die op een morgen bewerkt kon worden, 84 are.
|
|
Mèèst
|
mest.
de kruige li op de mèèstvaalt,
de kruiwagen ligt op de mestvaalt.
|
|
Mèèstbreken
|
mest
verspreiden.
|
|
Mèèsten
|
(vee)
mesten.
|
|
Mekandere
|
elkaar.
|
|
Mestvaalt
|
bewaarplaats
van de mest buiten de stal.
|
|
Meet
|
grens,
schreef, als uitgangspunt bij een spel.
|
|
Meid
|
meisje,
verkering. ik gòi naor de meid,
ik ga naar het meisje waar ik verkering mee heb. verkl. meidje
of mèske.
|
|
Meieren
|
zeuren.
|
|
Meimèrt
|
drukke
markt in Uden, op de eerste maandag van mei.
|
|
Meimônd
|
meimaand.
|
|
Méinen
|
menen.
ook wel mèngen. Mèinde
gij dè?, meen je dat?
|
|
MeiSunterknellis
|
De
eerste zondag in mei, feestdag van St. Cornelius in Zeeland, beschermheilige tegen kinderziektes.
Ook Sunterknillis
|
|
Meizuuntje
|
madeliefje.
|
|
Mèkkelijk
|
gemakkelijk.
|
|
Mèlken
|
de
koeien melken.
|
|
Melker
|
dwarshout
om een deur te sluiten.
|
|
Melkstuuleke
|
melkstoel,
met drie poten.
|
|
Melle
|
ontstaan
uit meer en lo,
drassig gebied.
|
|
Mèm
|
tepel,
van een zeug.
|
|
Mèn
|
mij,
mijn. blèf af, dè’s van mèn!,
blijf er van af, dat is van mij, in
mènnen tijd waar dè wel anders, in mijn tijd was dat wel anders.
|
|
Menézie
|
balk,
die rondgedraaid werd door een paard, om de dorsmachine aan te drijven.
|
|
Menier
|
1)
manier; 2) meneer.
|
|
Mens
|
man;
echtgenoot. In de kerk zaten de mensen
rechts en de vroúwen links.
zie ook mins. verkl. mènneke.
|
|
Menteneren
|
waarderen,
verzorgen.
|
|
Mentie
|
te
mentie, heden
ochtend.
|
|
Mentig
|
dapper,
flink.
|
|
Merketon
|
rode
perzik.
|
|
Merkt
|
ook
wel mèrt, markt. We
gaon naor de Ujese baggemèrt, we gaan naar de Udense biggenmarkt.
|
|
Merl
|
merel.
|
|
Merling
|
merel.
|
|
Mèrt
|
1)
maart; 2) markt.
|
|
Mèrten
|
naar
de markt gaan.
|
|
Mèrtsel
|
een
halve mèèrgen, dus zo’n
42 are. ook mortel.
|
|
Mertselen
|
aanstalten
maken.
|
|
Mèrtstok
|
wandelstok om mee naar de (vee)markt te gaan.
|
|
Merts
veulen
|
groene
specht.
|
|
Mesientje
|
petroleumstel.
|
|
Mèske
|
1)
meisje; 2) mesje. Ze zèn aon
’t mèske pikken, ze zijn landverovertje aan het spelen.
(kinderspel op een stukje grond dat beurtelings d.m.v. een in de grond
gegooid mes veroverd wordt).
|
|
Mèst
|
meest.
wie hèggut mèst, wie heeft
het meeste.
|
|
Mèstal
|
meestal.
zie ook mistal.
|
|
Mèster
|
onderwijzer.
zie ook mister. dieje
mèster hètter de weind goed onder, voor die onderwijzer hebben de
kinderen goed ontzag.
|
|
Metènne
|
meteen.
|
|
Metseler
|
metselaar.
|
|
Meude
|
mag
je.
|
|
Meugelijk
|
mogelijk.
|
|
Meugen
|
mogen,
(mag, meut, maagt, mood,
gemeugen).
|
|
Meui
|
moe.
zie ook muui.
|
|
Meuk
|
oude rommel.
|
|
Meulen
|
molen.
|
|
Meulenstroot
|
Molenstraat.
|
|
Meulepèrd
|
zwaar
persoon.
|
|
Meulewiek
|
molenwiek.
|
|
Meutel
|
houtworm.
|
|
Meutelen
|
1)
vermolmen; 2) losraken, in beweging komen: de
schuts meutelt uit, er breken stukjes uit de knikker; ’t
begint er te meutelen, de verlossing (van een kraamvrouw) nadert.
|
|
Meziek
|
muziek.
|
|
Mi
|
met.
waor hedde da mi gedaon?, met
wat heb je dat gedaan? ook mee.
|
|
Mie
|
Maria.
|
|
Miek
|
Maria.
|
|
Miel
|
Emilius.
|
|
Mieneke
|
geit.
|
|
Miep
|
Maria
|
|
Miér
|
muur,
een plantensoort.
|
|
Mieren
|
met
half toegeknepen ogen zien, scherp turen.
|
|
Mierzeiker
|
mier.
zie ook zeikmier.
|
|
Mies
|
Marinus,
Martien.
|
|
Miet
|
Maria.
|
|
Mieter
|
donder.
hij krig flink op z’n mieter, hij krijg een flinke uitbrander.
d’r is gèn mieter te doen, daar is niets te beleven, zie ook sodemieter.
|
|
Mieteren
|
weggooien.
|
|
Mieterig
|
niet
lekker.
|
|
Mijntje
|
Wilhelmina.
|
|
Mijt
|
geordende
stapel, de hoimijt, de
hooimijt.
|
|
Mik
|
1)
wit brood; 2) gaffelvormige
stok.
|
|
Mikplaot
|
bakblik.
|
|
Mikvlóót
|
broodschaal,
bak om deeg in te mengen.
|
|
Mildeur
|
deur
tussen huis en stal.
|
|
Millij
|
medelijden.
hij hètter gèn millij mi,
hij heeft er geen medelijden mee.
|
|
Milt
|
melde,
een schadelijk onkruid, ook wel schijtmilt
genoemd.
|
|
Min
|
zwak.
Grof, grof, wa’n minne kiendje,
’t is erg, zo’n zwak, klein kind;
de ziéke li héél min, hij
is heel ernstig ziek.
|
|
Mina
|
Wilhelmina.
|
|
Ming
|
mijn.
dè’s van ming, dat is van
mij. van ming dinge blijfde af,
van mijn spullen moet je afblijven.
|
|
Mingen
|
mijnen.
|
|
Minnig
|
menig.
|
|
Minnigte
|
menigte.
|
|
Mins
|
man,
echtgenoot. verkl. mènneke.
|
|
Mipsel
|
mispel.
|
|
Mir
|
meer.
dè doede nie mir, dat mag je
niet meer doen.
|
|
Mirakel
|
wonder.
’t is ’n mirakel, het
verwondert me.
|
|
Mirhoek
|
nat
gebied.
|
|
Mirlo
|
drassig
bosgebied.
|
|
Misdiender
|
misdienaar.
|
|
Miskroom
|
miskraam.
|
|
Mismakt
|
mismaakt.
|
|
Misniéten
|
ontgelden.
zie ook besniéten.
|
|
Misse
|
boerenerf.
|
|
Missie
|
1)
bezinningstijd. Een paar keer per jaar kwamen paters, meestal Capucijnen, de gelovigen weer op het rechte spoor zetten; 2) een pater
of non werd uitgezonden naar een vreemd land om het geloof te
verkondigen en de mensen te helpen.
|
|
Missiebuske
|
collectebusje
dat op menige winkeltoonbank stond.
|
|
Mist
|
mest.
|
|
Mistal
|
meestal.
|
|
Misten
|
(het
land) bemesten.
|
|
Mistentèds
|
dikwijls.
|
|
Mister
|
meester.
|
|
Mòdde
|
mode.
dè’s de nei mòdde, dat is de nieuwe mode.
|
|
Modden
|
èrgens
in modden, overhoop halen om het beste er uit te zoeken. zie ook mòjiken.
|
|
Moeien
|
zich
bemoeien. wòr moeid’oe eige mi,
waar bemoei je je mee.
|
|
Moejer
|
vrouwelijk
konijn.
|
|
Moel
|
mond,
gezicht. vroeger hoorde men op een schoolplein regelmatig de kreet, héé
jaa, op de moel!, om de vechtersbazen aan te moedigen.
|
|
Moelbáánd
|
mondband ter bescherming van biggen etende zeug.
|
|
Moeltrom
|
mondharmonica.
|
|
Moembakkes
|
masker.
|
|
Moen
|
moeder.
waor is ons moen, waar is
mijn moeder.
|
|
Moer
|
1)
moeras; 2) (koperen) waterketel.
|
|
Moes
|
boerenkool.
|
|
Moesappel
|
appel
om appelmoes van te maken.
|
|
Moeskoppen
|
inwoners
van Schaijk. ook Moesstampers.
|
|
Moesstamp
|
boerenkoolstamppot.
|
|
Moét
|
1)
moed; 2) opgewektheid, levenslust; 3) gemoed, in de uitdrukking zunne
moét schoot vol, de aandoening overmeesterde hem. Gemoét
wordt gebruikt in de uitdrukking dè
kos ie nie ovver z’n gemoét krijge, dat kon hij niet van zich
verkrijgen.
|
|
Moèt
|
1)
moeder; 2) tante. verkl. moètje.
Het woord wordt achter de naam geplaatst: Hannemoèt,
tante Han. We moete naor Miejemoète,
we moeten naar tante Marie. zie ook mói.
|
|
Moete
|
moet
je.
|
|
Moetert
|
verplichting,
noodzaak. ’t is gènne moetert,
het is niet verplicht.
|
|
Moetje
|
oma.
|
|
Mof
|
handwarmer,
van bont gemaakt, die aan het fietsstuur zit.
|
|
Móffel
|
mondvol,
beet. verkl. muffelke.
|
|
Mòi
|
1)
tante; 2) mooi, meestal omgekeerd bedoeld: ’t
is mòi, ’t is niet zo mooi.
|
|
Mòier
|
mooier.
|
|
Mòjiken
|
1)
onrijpe vruchten wegstoppen, om ze zacht te laten worden; 2) sparen,
oppotten; 3) overhoop halen om het beste eruit te halen.
|
|
Mok
|
mist.
verkl. mökske.
|
|
Mökele
|
slampampen,
lummelen.
|
|
Mokkig
|
mistig.
zie ook mottig.
|
|
Molbord
|
werktuig
om zand te verplaatsen, om de akker gelijk te maken.
|
|
Mollen
|
illegaal
slachten.
|
|
Mölmer
|
1)
marmer; 2) knikker; 3) bolletje brood, ± 5 cm doorsnee.
mv.
mölmers.
|
|
Mómmer
|
voogd.
|
|
Mònd
|
maand.
|
|
Mòndag
|
maandag.
|
|
Mondmeziek
|
mondharmonicamuziek.
|
|
Mònnika
|
trek-
of mondharmonica. Hènt kan moi mònnika
speulen, Harrie kan mooi accordeon spelen.
|
|
Mònnus
|
Hermanus.
|
|
Mòns
|
per
maand.
|
|
Mool
|
jonge
koe. verkl. mölke.
|
|
Moon
|
maan.
Half moon: raam in de vorm
van een halve cirkel.
|
|
Moonzood
|
maanzaad,
zaad van de papaver.
|
|
Moor
|
1)
Moor; 2) ijzeren waterketel. verkl. meùrke.
‘n eike in de moor doen,
een tabakspruim in de mond stoppen.
|
|
Moot
|
1)
maat (meeteenheid); 2) kameraad. verkl. mötje.
|
|
Mop
|
koekje.
|
|
Morel
|
zure
kers.
|
|
Moren
|
wroeten.
wa bende toch aon’t moren,
wat ben je toch (in de tuin) aan het werken. zie ook vruuten.
|
|
Mörg
|
merg.
|
|
Morkolf
|
vlaamse
gaai. d’r zaat unne morkolf in
d’n kersenbòm te lachen, er zat een vlaamse gaai in de kersenboom
te lachen. zie ook morkuus.
|
|
Morkuus
|
vlaamse
gaai.
|
|
Mormel
|
hond.
|
|
Mostert
|
mosterd.
Als iemand op de vraag: ‘waor hèdde
dè gehaold?’ geen antwoord wil geven, scheept hij de vrager af
met de weervraag: ‘waor haolde
Bartel de mostert?’ Vgl. de uitdrukking: ‘hij weet waar Abraham
de mosterd haalt’.
|
|
Mot
|
mist,
motregen. b.v. in het versje:
’s
oves vuur aon de pot,
dè gift
’s
mèèrges regen of mot, of
d’n haon kapot.
|
|
Moter
|
motor.
|
|
Mottig
|
mistig.
|
|
Moúwen
|
stuiven,
stof opjagen.
|
|
Mozzik
|
drek.
|
|
M’rie
|
Maria.
|
|
M’riekuukske
|
droog,
rond biscuitje.
|
|
Mud
|
ongeveer
1 hectoliter.
|
|
Muggelijk
|
mogelijk.
|
|
Muilpeer
|
klap.
|
|
Muizepeper
|
zwart
op wit, salmiakpoeder.
|
|
Mùk
|
kalf.
|
|
Mùlder
|
1)
molenaar; 2) meikever. Aan een draad gebonden vliegt zo’n dier in een
cirkel, wat men maolen noemt.
|
|
Mùlk
|
karnemelk.
|
|
Mùlkepap
|
karnemelksepap.
|
|
Mummelen
|
binnensmonds
praten.
|
|
Munne
|
mijn.
|
|
Muntgrond
|
gemeenschappelijke
grond.
|
|
Mussenèèst
|
gebied
met veel mussennesten. De overlast van mussen was soms dermate groot dat
er ooit een ‘mussengilde’ bestond, waar men voor een of twee centen
een jonge of oude mus kon inleveren.
|
|
Musterd
|
takkenbos.
|
|
Musterdmijt
|
stapel
takkenbossen.
|
|
Muui
|
moe.
|
|