M.

 

 

 

 

 

Maade

mag je.

 

Máánd

mand.

 

Máánsvolk

mannen. ’t máánsvolk záát aon de rechtse kant in de kerk, de mannen zaten aan de rechterkant in de kerk.

 

Máást denneboom.

Made

mag je. made gij dè?, mag jij dat?

 

Maejen

maaien.

 

Malder

1) merel, zie ook merl of merling; 2) 8 vat, ongeveer 1,3 hectoliter. zie ook mud.

 

Malkander

elkaar. zie ook mekandere.

 

Mallemeulen

mallemolen.

 

Malleur

term uit het rikken (kaartspel).

 

Mangel

voederbiet. mv. mangelen.

 

Mangelen

ruilen.

 

Mangelmeulen

bietensnijder.

 

Manskèl

man.

 

Manus

Hermanus.

 

Maog

maag.

 

Maogd

maagd.

 

Maoi

made. mv. maoi.

 

Máoken

(maok, makt, gemakt) maken, repareren. zo ge’t makt zo heddet, zoals je het maakt, zo heb je het ook.

 

Maolen

malen.

 

Maollóón

maalloon. De molenaar mocht als maalloon het achttiende deel van het te malen graan voor eigen gebruik houden.

 

Maonen

aansporen, aanmanen.

 

Maos

1) Maas; 2) moerassige grond.

 

Maoskant

het deel van het land van Ravenstein ten noorden van Zeeland.

 

Maoswool

Maas-Waal, de streek tussen Maas en Waal.

 

Maot

1) dienstmeid. mv. meegs, verkl. mèdje; 2) hoeveelheid gras die door een man in een dag gemaaid kan worden. ook mat.

 

Mar

maar. mar kan’t wel, maar kan het wel.

 

Mars

kistje met neg
òssie,
op de rug gedragen door de krèmmer.

 

Marsen

op de rug dragen.

 

Mart

Martinus.

 

Mat

boodschappentas.

 

Mauwen

zeuren. ge moet nie mauwen, je moet niet zeuren.

 

Mechèster

manchester broek, geribd katoenfluweel. ’n mechèsterse bòks, een manchester broek.

 

Medam

achterstelt onder de (lange) kar.

 

Medènne

meteen.

 

Mee

meteen. hij duuget mee, het doet het meteen.

 

Meepesant

tegelijk. voejert meepesant de kiepen, voer tegelijkertijd de kippen.

 

Meer

drassige, natte grond.

 

Mèèrgen

1) morgen, ochtend; 2) de volgende dag; 3) morgen, als landmaat; een hoeveelheid die op een morgen bewerkt kon worden, 84 are.

 

Mèèst

mest. de kruige li op de mèèstvaalt, de kruiwagen ligt op de mestvaalt.

 

Mèèstbreken

mest verspreiden.

 

Mèèsten

(vee) mesten.

 

 Mekandere

 elkaar.

Mestvaalt

bewaarplaats van de mest buiten de stal.

 

Meet

grens, schreef, als uitgangspunt bij een spel.

 

Meid

meisje, verkering. ik gòi naor de meid, ik ga naar het meisje waar ik verkering mee heb. verkl. meidje of mèske.

 

Meieren

zeuren.

 

Meimèrt

drukke markt in Uden, op de eerste maandag van mei.

 

Meimônd

meimaand.

 

Méinen

menen. ook wel mèngen. Mèinde gij dè?, meen je dat?

 

MeiSunterknellis

De eerste zondag in mei, feestdag van St. Cornelius in Zeeland, beschermheilige tegen kinderziektes. Ook Sunterknillis

 

Meizuuntje

madeliefje.

 

Mèkkelijk

gemakkelijk.

 

Mèlken

de koeien melken.

 

Melker

dwarshout om een deur te sluiten.

 

Melkstuuleke

melkstoel, met drie poten.

 

Melle

ontstaan uit meer en lo, drassig gebied.

 

Mèm

tepel, van een zeug.

 

Mèn

mij, mijn. blèf af, dè’s van mèn!, blijf er van af, dat is van mij, in mènnen tijd waar dè wel anders, in mijn tijd was dat wel anders.

 

Menézie

balk, die rondgedraaid werd door een paard, om de dorsmachine aan te drijven.

 

Menier

1) manier; 2) meneer.

 

Mens

man; echtgenoot. In de kerk zaten de mensen rechts en de vroúwen links. zie ook mins. verkl. mènneke.

 

Menteneren

waarderen, verzorgen.

 

Mentie

te mentie, heden ochtend.

 

Mentig

dapper, flink.

 

Merketon

rode perzik.

 

Merkt

ook wel mèrt, markt. We gaon naor de Ujese baggemèrt, we gaan naar de Udense biggenmarkt.

 

Merl

merel.

 

Merling

merel.

 

Mèrt

1) maart; 2) markt.

 

Mèrten

naar de markt gaan.

 

Mèrtsel

een halve mèèrgen, dus zo’n 42 are. ook mortel.

 

Mertselen

aanstalten maken.

 

Mèrtstok wandelstok om mee naar de (vee)markt te gaan.

Merts veulen

groene specht.

 

Mesientje

petroleumstel.

 

Mèske

1) meisje; 2) mesje. Ze zèn aon ’t mèske pikken, ze zijn landverovertje aan het spelen. (kinderspel op een stukje grond dat beurtelings d.m.v. een in de grond gegooid mes veroverd wordt).

 

Mèst

meest. wie hèggut mèst, wie heeft het meeste.

 

Mèstal

meestal. zie ook mistal.

 

Mèster

onderwijzer. zie ook mister. dieje mèster hètter de weind goed onder, voor die onderwijzer hebben de kinderen goed ontzag.

 

Metènne

meteen.

 

Metseler

metselaar.

 

Meude

mag je.

 

Meugelijk

mogelijk.

 

Meugen

mogen, (mag, meut, maagt, mood, gemeugen).

 

Meui

moe. zie ook muui.

 

Meuk oude rommel.

Meulen

molen.

 

Meulenstroot

Molenstraat.

 

Meulepèrd

zwaar persoon.

 

Meulewiek

molenwiek.

 

Meutel

houtworm.

 

Meutelen

1) vermolmen; 2) losraken, in beweging komen: de schuts meutelt uit, er breken stukjes uit de knikker; ’t begint er te meutelen, de verlossing (van een kraamvrouw) nadert.

 

Meziek

muziek.

 

Mi

met. waor hedde da mi gedaon?, met wat heb je dat gedaan? ook mee.

 

Mie

Maria.

 

Miek

Maria.

 

Miel

Emilius.

 

Mieneke

geit.

 

Miep

Maria

 

Miér

muur, een plantensoort.

 

Mieren

met half toegeknepen ogen zien, scherp turen.

 

Mierzeiker

mier. zie ook zeikmier.

 

Mies

Marinus, Martien.

 

Miet

Maria.

 

Mieter

donder. hij krig flink op z’n mieter, hij krijg een flinke uitbrander. d’r is gèn mieter te doen, daar is niets te beleven, zie ook sodemieter.

 

Mieteren

weggooien.

 

Mieterig

niet lekker.

 

Mijntje

Wilhelmina.

 

Mijt

geordende stapel, de hoimijt, de hooimijt.

 

Mik

1) wit brood; 2) gaffelvormige stok.

 

Mikplaot

bakblik.

 

Mikvlóót

broodschaal, bak om deeg in te mengen.

 

Mildeur

deur tussen huis en stal.

 

Millij

medelijden. hij hètter gèn millij mi, hij heeft er geen medelijden mee.

 

Milt

melde, een schadelijk onkruid, ook wel schijtmilt genoemd.

 

Min

zwak. Grof, grof, wa’n minne kiendje, ’t is erg, zo’n zwak, klein  kind; de ziéke li héél min, hij is heel ernstig ziek.

 

Mina

Wilhelmina.

 

Ming

mijn. dè’s van ming, dat is van mij. van ming dinge blijfde af, van mijn spullen moet je afblijven.

 

Mingen

mijnen.

 

Minnig

menig.

 

Minnigte

menigte.

 

Mins

man, echtgenoot. verkl. mènneke.

 

Mipsel

mispel.

 

Mir

meer. dè doede nie mir, dat mag je niet meer doen.

 

Mirakel

wonder. ’t is ’n mirakel, het verwondert me.

 

Mirhoek

nat gebied.

 

Mirlo

drassig bosgebied.

 

Misdiender

misdienaar.

 

Miskroom

miskraam.

 

Mismakt

mismaakt.

 

Misniéten

ontgelden. zie ook besniéten.

 

Misse

boerenerf.

 

Missie

1) bezinningstijd. Een paar keer per jaar kwamen paters, meestal Capucijnen, de gelovigen weer op het rechte spoor zetten; 2) een pater of non werd uitgezonden naar een vreemd land om het geloof te verkondigen en de mensen te helpen.

 

 Missiebuske

 collectebusje dat op menige winkeltoonbank stond.

Mist

mest.

 

Mistal

meestal.

 

Misten

(het land) bemesten.

 

Mistentèds

dikwijls.

 

Mister

meester.

 

Mòdde

mode. dè’s de nei mòdde, dat is de nieuwe mode.

 

Modden

èrgens in modden, overhoop halen om het beste er uit te zoeken. zie ook mòjiken.

 

Moeien

zich bemoeien. wòr moeid’oe eige mi, waar bemoei je je mee.

 

Moejer

vrouwelijk konijn.

 

Moel

mond, gezicht. vroeger hoorde men op een schoolplein regelmatig de kreet, héé jaa, op de moel!, om de vechtersbazen aan te moedigen.

 

Moelbáánd mondband ter bescherming van biggen etende zeug.

Moeltrom

mondharmonica.

 

Moembakkes

masker.

 

Moen

moeder. waor is ons moen, waar is mijn moeder.

 

Moer

1) moeras; 2) (koperen) waterketel.

 

Moes

boerenkool.

 

Moesappel

appel om appelmoes van te maken.

 

Moeskoppen

inwoners van Schaijk. ook Moesstampers.

 

Moesstamp

boerenkoolstamppot.

 

Moét

1) moed; 2) opgewektheid, levenslust; 3) gemoed, in de uitdrukking zunne moét schoot vol, de aandoening overmeesterde hem. Gemoét wordt gebruikt in de uitdrukking dè kos ie nie ovver z’n gemoét krijge, dat kon hij niet van zich verkrijgen.

 

Moèt

1) moeder; 2) tante. verkl. moètje. Het woord wordt achter de naam geplaatst: Hannemoèt, tante Han. We moete naor Miejemoète, we moeten naar tante Marie. zie ook mói.

 

Moete

moet je.

 

Moetert

verplichting, noodzaak. ’t is gènne moetert, het is niet verplicht.

 

Moetje

oma.

 

Mof

handwarmer, van bont gemaakt, die aan het fietsstuur zit.

 

Móffel

mondvol, beet. verkl. muffelke.

 

Mòi

1) tante; 2) mooi, meestal omgekeerd bedoeld: ’t is mòi, ’t is niet zo mooi.

 

Mòier

mooier.

 

Mòjiken

1) onrijpe vruchten wegstoppen, om ze zacht te laten worden; 2) sparen, oppotten; 3) overhoop halen om het beste eruit te halen.

 

Mok

mist. verkl. mökske.

 

Mökele

slampampen, lummelen.

 

Mokkig

mistig. zie ook mottig.

 

Molbord

werktuig om zand te verplaatsen, om de akker gelijk te maken.

 

Mollen

illegaal slachten.

 

Mölmer

1)     marmer; 2) knikker; 3) bolletje brood, ± 5 cm doorsnee. mv. mölmers.

 

Mómmer

voogd.

 

Mònd

maand.

 

Mòndag

maandag.

 

Mondmeziek mondharmonicamuziek.  

Mònnika

trek- of mondharmonica. Hènt kan moi mònnika speulen, Harrie kan mooi accordeon spelen.

 

Mònnus

Hermanus.

 

Mòns

per maand.

 

Mool

jonge koe. verkl. mölke.

 

Moon

maan. Half moon: raam in de vorm van een halve cirkel.

 

Moonzood

maanzaad, zaad van de papaver.

 

Moor

1) Moor; 2) ijzeren waterketel. verkl. meùrke. ‘n eike in de moor doen, een tabakspruim in de mond stoppen.

 

Moot

1) maat (meeteenheid); 2) kameraad. verkl. mötje.

 

Mop

koekje.

 

Morel

zure kers.

 

Moren

wroeten. wa bende toch aon’t moren, wat ben je toch (in de tuin) aan het werken. zie ook vruuten.

 

Mörg

merg.

 

Morkolf

vlaamse gaai. d’r zaat unne morkolf in d’n kersenbòm te lachen, er zat een vlaamse gaai in de kersenboom te lachen. zie ook morkuus.

 

Morkuus

vlaamse gaai.

 

Mormel

hond.

 

Mostert

mosterd. Als iemand op de vraag: ‘waor hèdde dè gehaold?’ geen antwoord wil geven, scheept hij de vrager af met de weervraag: ‘waor haolde Bartel de mostert?’ Vgl. de uitdrukking: ‘hij weet waar Abraham de mosterd haalt’.

 

Mot

mist, motregen. b.v. in het versje: ’s oves vuur aon de pot, dè gift      ’s mèèrges regen of mot, of d’n haon kapot.

 

Moter

motor.

 

Mottig

mistig.

 

Moúwen

stuiven, stof opjagen.

 

Mozzik

drek.

 

M’rie

Maria.

 

M’riekuukske

droog, rond biscuitje.

 

Mud

ongeveer 1 hectoliter.

 

Muggelijk

mogelijk.

 

Muilpeer

klap.

 

Muizepeper

zwart op wit, salmiakpoeder.

 

Mùk

kalf.

 

Mùlder

1) molenaar; 2) meikever. Aan een draad gebonden vliegt zo’n dier in een cirkel, wat men maolen noemt.

 

Mùlk

karnemelk.

 

Mùlkepap

karnemelksepap.

 

Mummelen

binnensmonds praten.

 

Munne

mijn.

 

Muntgrond

gemeenschappelijke grond.

 

Mussenèèst

gebied met veel mussennesten. De overlast van mussen was soms dermate groot dat er ooit een ‘mussengilde’ bestond, waar men voor een of twee centen een jonge of oude mus kon inleveren.

 

Musterd

takkenbos.

 

Musterdmijt

stapel takkenbossen.

 

Muui

moe.

 

        terug