V.
|
|
|
|
|
|
Váácht
|
vacht.
|
|
Váást
|
vast.
|
|
Váásten
|
vasten.
|
|
Váástenaovend
|
vastenavond,
carnaval. zie ook vastelaovend.
|
|
Vaauwen
|
vouwen.
|
|
Vàd
|
vader.
hulliejen vàd hè ‘n neij pèt,
hun vader heeft een nieuwe pet.
|
|
Vàdder
|
vader.
waor is onze vàdder? zie ook
vaoder.
|
|
Vadderkants
|
rechts.
|
|
Vadderons
|
onze
vader. ook vadderonzer.
|
|
Val
|
1)
val, muizenval; 2) zolderluik.
|
|
Van
|
hoe
schrijft hij mi zunne van?,
hoe is zijn familienaam?
|
|
Vandaon
|
vandaan,
waor komde vandaon?, waar kom
je vandaan?
|
|
Vandehandsekant
|
rechterkant
van een paard.
|
|
Vandeur
|
vandoor.
|
|
Vandeweek
|
deze
week. we gaon vandeweek de elper
uitdoen, we gaan deze week de aardappelen rooien.
|
|
Vandoor
|
vandaar.
|
|
Vaneiges
|
vanzelf.
dè gè nie vaneiges, dat
gaat niet vanzelf. zie ook vanzelvers.
|
|
Vanèn
|
vaneen.
hòlt die twéé heund ’s vanèn,
haal die twee honden eens uit elkaar.
|
|
Vang
|
rem
van een molen.
|
|
Vanmèèrgen
|
vanmorgen.
|
|
Vannaacht
|
vannacht.
|
|
Vanzelvers
|
vanzelf.
|
|
Vaoder
|
vader.
|
|
Vaog
|
vaag.
|
|
Vaojem
|
vadem,
6 voet (± 1.80 m).
|
|
Vaojemen
|
wijdbeens
lopen.
|
|
Vaol
|
vaal,
vuil.
|
|
Vaolendries
|
veulenweide.
|
|
Vaon
|
vaan;
vliegende vaon, wapperende
vaandel.
|
|
Vaoren
|
1)
varen; 2) stapvoets met een kar of wagen rijden.
|
|
Vaos
|
vaas.
|
|
Vaoten
|
vangen.biyen
vaoten, een bijenzwerm vangen.
|
|
Var
|
stier.
|
|
Varrig
|
tochtig,
van koeien.
|
|
Vastelaovend
|
vastenavond,
carnaval.
|
|
Vat
|
17
pond. ‘n vat rog, genoeg om
6 are in te zaaien. In 1533 besloot Johan III van Kleef, Heer van
Ravenstein, dat het land van Herpen voortaan moest meten met de
‘Graafsche maat’: 1 vat
is 12 liter, en in Uden, Zeeland en Boekel moest men de ‘Bossche
maat’ gebruiken: 1 vat is
10 liter.
|
|
Vatbàr
|
vatbaar,
gevoelig.
|
|
Vatsel
|
1)
ongeveer 7 are; 2) een vat van ongeveer 26 liter.
|
|
Vatten
|
pakken.
we gaon d’r ènne vatten,
we gaan een borrel of biertje drinken.
|
|
Vatters
|
handen.
unnen vatterse vent, iemand
die z’n handen niet kan thuishouden.
|
|
Vattum
|
pak
hem.
|
|
Vazzel
|
vagina.
|
|
Véé
|
vee.
|
|
Vèèchten
|
vechten.
(vèècht, vócht, gevóchten).
|
|
Veeke
|
hort
voor de kippen.
|
|
Veer
|
1)
(vogel)veer. mv. virre; 2) ’t
Nisserois veer. In Nistelrode overstroomde een beek regelmatig de
doorgaande weg naar Heesch. Uit balorigheid riep men (vooral
buitendorpers) dan wel eens om een veerpont.
|
|
Véére
|
va
véére, van verre.
|
|
Vèèrken
|
varken.
mv. vèèrkes.
|
|
Vèèrkeskoi
|
varkenshok.
|
|
Vèèrkesleerke
|
ladder, waar het geslacht varken op wordt gehangen.
|
|
Vèèrkesmesjien
|
apparaat
om gekookt varkensvoer fijn te malen.
|
|
Vèèrkesstamper
|
stamper
om varkensvoer kort te maken.
|
|
Veers
|
vaars.
|
|
Vèf
|
vijf.
|
|
Vèfde
|
vijfde.
|
|
Vegen
|
hoe
krijgde’t geveegd?,
hoe krijg je dat voor elkaar?
|
|
Veger
|
jonge
kerel.
|
|
Veiling
|
plaats
waar jarenlang in Zeeland groenten en in Uden vooral kersen werden
verhandeld.
|
|
Veinde
|
vind
je.
|
|
Veinen
|
vinden.
|
|
Vekantie
|
vakantie.
|
|
Veld
|
1)
gebied dat afwatert op lagere gebieden; 2) in cultuur gebrachte grond. te
vèld gaon, erop uit gaan.
|
|
Velen
|
verdragen,
dulden. gij kunt ok nie veul
velen, jij verdraagt ook niet veel.
|
|
Velling
|
velg
van een wiel.
|
|
Ven
|
veen,
een soort zandgrond.
|
|
Venant
|
naar
verhouding.
|
|
Vèndel
|
vaandel.
|
|
Vèndrik
|
vaandrig.
|
|
Venster
|
luik.
makt de vensters mar ’s efkes
dicht, sluit de vensters maar eens.
|
|
Verandering
|
ongesteldheid.
|
|
Verbellemonden
|
verwaarlozen.
|
|
Verbeuren
|
verspelen.
zie ook verspeulen.
|
|
Verbiejen
|
verbieden.
|
|
Verbilding
|
fantasie,
ge hèt veul verbilding, je
hebt veel fantasie.
|
|
Verbòjen
|
verboden.
|
|
Verdikkese
|
verdraaide.
|
|
Verdimmes
|
verschrikkelijk.
‘t gè verdimmes te kéér,
het gaat verschrikkelijk te keer (het onweer). zie ook vergimmes.
|
|
Verdolen
|
verdwalen.
ge kunt in de Péél hèndig
verdolen, je kunt in de Peel gemakkelijk verdwalen.
|
|
Verdreijen
|
verdraaien.
|
|
Verdreugen
|
verdrogen.
’t moet noddig wir ’s regenen, alles stè te verdreugen, het
moet nodig regenen, want alles verdroogt.
|
|
Verduld
|
verdraaid.
|
|
Verdulds
|
ontzettend.
ge hèt verdulds geluk, je
hebt ontzettend geluk.
|
|
Verdulleme
|
verdorie.
ook verdullemis.
|
|
Verfroemelen
|
verfrommelen.
|
|
Vergimmes
|
verschrikkelijk.
|
|
Verheugen
|
verhogen.
|
|
Verjoordag
|
verjaardag.
de verjoordag worde vruuger nie zò
gevierd, aan de verjaardag werd vroeger niet veel aandacht
geschonken.
|
|
Verjoren
|
verjaren.
|
|
Verkeindst
|
dement.
diejen mins is aolling verkeindst,
die man is helemaal dement.
|
|
Verkèt
|
vork.
|
|
Verlegendigheid
|
verlegenheid.
|
|
Verliézen
|
verliezen.
(verlies, verlòr, verlòrren).
|
|
Vermeutelen
|
vergaan
door houtworm.
|
|
Verneuken
|
ook
verdónderen, bedriegen.
|
|
Vernijndig
|
nijdig.
|
|
Verordeneren
|
bevelen,
gebieden.
|
|
Verpieren
|
wormstekig
worden. die appel zijn aolling
verpierd, die appels zijn helemaal wormstekig.
|
|
Verrèkken
|
ge
kunt verrèkken,
verwensing.
|
|
Verrèkkes
|
heel
erg. ’t duu verrèkkes wéé,
het doet heel erg pijn.
|
|
Verrèkt
|
vervloekt.
|
|
Vèrrig
|
ook
vèrdig, klaar.
|
|
Verrojen
|
verraden.
|
|
Verrood
|
verraad.
|
|
Verrotskooi
|
heel
kwaad.
|
|
Verscheijere
|
veel.
|
|
Verschiéten
|
1)
verschrikken, (verschoot,
verschoten); 2) verkleuren, van stof.
|
|
Verschoren
|
het
vee in een andere wei brengen.
|
|
Verslètteren
|
verwelken.
De bluumkes zijn glijk verslètterd,
de bloemen zijn allemaal verwelkt.
|
|
Verslijten
|
mager
worden. hij is nogal versleten,
hij is erg mager geworden.
|
|
Verslòn
|
verslaan.
|
|
Verslopen
|
verslapen.
|
|
Verspeulen
|
verspelen,
kwijtraken. hij hè veul
verspeuld, tijdens zijn ziekte is hij erg zwak geworden.
|
|
Verstòn
|
verstaan,
begrijpen.
|
|
Vertellen
|
misrekenen.
hij hè z’n eigen grof verteld,
hij heeft erg misgerekend.
|
|
Vervatten
|
opnieuw
doen.
|
|
Verw
|
verf.
|
|
Verwer
|
schilder.
|
|
Verzörgen
|
verzorgen.
|
|
Verzuuken
|
uitnodigen.
we verzuuke de heel buurt, we
nodigen de hele buurt uit.
|
|
Vest
|
ijzeren
lepel.
|
|
Vètmèèsten
|
vetmesten.
|
|
Vetpot
|
aardewerken
potje, gevuld met boter of vet.
|
|
Veul
|
veel
of heel: hij is veul ziek,
hij is heel ernstig ziek. nie
veul, niet veel.
|
|
Vèulen
|
veulen.
ook völlen,.
|
|
Veunen
|
aankomen.
(geveund), dikker worden.
|
|
Vèur
|
voor.
|
|
Vèuraf
|
vooraf.
ge moet door vèuraf betaolen,
je moet daar van te voren betalen.
|
|
Vèural
|
vooral.
|
|
Vèuraon
|
vooraan.
hij stè alt vèuraon, hij
staat altijd vooraan.
|
|
Vèurbij
|
voorbij.
|
|
Vèurdorsen
|
dorsen
meteen na de oogst; dit was soms nodig voor eigen gebruik; meestal
dorste men pas in de winter, de rustige tijd.
|
|
Vèurhuis
|
voorhuis.
|
|
Vèurdùrske
|
dochter
uit een vorig huwelijk.
|
|
Vèurjongen
|
zoon
uit een vorig huwelijk.
|
|
Vèurkeind
|
kind
uit een vorig huwelijk, voorechtelijk kind.
|
|
Vèurop
|
voorop.
hij stè duk vèurop, hij
staat vaak vooraan.
|
|
Vèurouwers
|
voorouders.
|
|
Vèurpéél
|
voorste
gedeelte van de Ujese Péél,
tussen de Graspèl en de natte
Péél.
|
|
Vèurre
|
(van)
voren.
|
|
Vèurrood
|
voorraad.
|
|
Vèurslip
|
halve
schort.
|
|
Vèursprès
|
expres.
da hedde vèursprès gedaon,
dat heb je expres gedaan.
|
|
Vèurst
|
voorst.
|
|
Vèurstal
|
gedeelte
voor de zeul, waarachter de
koeien staan.
|
|
Vèurtijd
|
voorjaar.
|
|
Vèurtijig
|
voortijdig.
|
|
Vèurzùrg
|
voorzorg.
|
|
Vier
of zes
garven
|
stuik
|
|
Vierel
|
een
vierde deel, een kwart. een
vierel joor, een kwartaal.
|
|
Vigilie
|
vooravond
van een kerkelijk feest.
|
|
Vijger
|
wingerd.
zie ook wijgert.
|
|
Vijnen
|
ook
vingen, vinden.
|
|
Vim
|
1)
honderd garven; 2) schuurpoeder.
|
|
Virman
|
veerman.
kende gij unne virman in Nisseroi?
|
|
Virtien
|
veertien.
|
|
Virtig
|
veertig.
|
|
Virtigdagentijd
|
vastentijd,
van Aswoensdag tot Pasen.
|
|
Vitselstek
|
vlechtwerk,
opgevuld met leem. ook fitselstek.
|
|
Vizierhool
|
raampje
om vanuit d’n hèrd in de
stal te kunnen kijken.
|
|
Vlag
|
plag,
afgehakte of afgestoken graszode.
|
|
Vlaghak
|
soort
schop, om plaggen uit het weiland of hei te hakken. zie ook vlieger.
|
|
Vlegel
|
1)
dorsknuppel; 2) ondeugende jongen.
|
|
Vlegelen
|
dorsen
met de dorsvlegel.
|
|
Vleins
|
oranjekleurige zandlaag in de ondergrond.
|
|
Vlès
|
vlees.
de slachter snijdt ’n stuk vlès
van ‘t vèèrken af, de slager snijdt een stuk vlees van het
varken af.
|
|
Vlessen
|
linnen,
van (zelfgesponnen) vlas.
|
|
Vliég
|
vlieg.
jaagt die smèrrige vlieg ’s
uweg, jaag die vieze vlieg eens weg.
|
|
Vliegen
|
vliegen.
(vlieg, vlòg, gevlòggen).
|
|
Vlieger
|
schop,
om heiplaggen mee te steken.
|
|
Vlòcht
|
vlucht
(vogels).
|
|
Vloei
|
overstromingsgebied.
|
|
Vloeike
|
vloeitje.
|
|
Vloers
|
velours,
fluweel.
|
|
Vloet
|
overstroombaar
gebied.
|
|
Vlòi
|
vlo.
mv. vlòien.
|
|
Vlòienstoken
|
oud
gebruik op Bedaf; op de
eerste zondag van de vastentijd wordt daar het stro of de kaf uit de
bedden verbrand.
|
|
Vloot
|
deegbak.
|
|
Vlos
|
stilstaande
plas in bos of hei. ook vlaas.
|
|
Vlot
|
maaisel uit een natte sloot.
|
|
Vnaovend
|
vanavond.
|
|
Vócht
|
1)
vechtpartij: daor is vócht,
daar wordt gevochten; 2) vochtig, vocht.
|
|
Voeier
|
1)
voer; 2) voering in kleding.
|
|
Voeieren
|
voeren.
|
|
Voeiergeut
|
goot
waaruit het vee eet.
|
|
Voeiergroep
|
voergoot
voor de koeien.
|
|
Voeierheil
|
buurtschap
Voederheil.
|
|
Voeierwikke
|
voedergewas.
|
|
Voét
|
1)
voet. mv. vúút verkl. vuutje;
2) ongeveer 30 cm.
|
|
Voetgetouw
|
schoeisel
|
|
Vogel
|
vogel,
verkl. vögelke. er
vliegt gèn vögelke deur de locht of hij hi ‘ter ‘n virke van,
hij is een weetal.
|
|
Voldoén
|
voldoen.
(volduu, voldòn, voldòn). hij
volduu goéd, hij bevalt goed.
|
|
Volk
|
Met
ons volk bedoelt men zijn
huisgenoten of, wanneer men buiten het ouderlijk huis woont, zijn daar
nog wonende ouders, broers en zusters.
|
|
Volle
|
te
volle, helemaal
afmaken.
|
|
Volluk
|
uitroep
bij het binnenkomen van een huis, waar men niemand ziet.
|
|
Voltòien
|
voltooien.
(voltòi, voltòit, voltòide,
voltòid).
|
|
Vonde
|
vond
je.
|
|
Vonder
|
vlonder.
|
|
Voor
|
vore,
groef. d’n boer bouwt ’n rèèchte
voor, de boer ploegt een rechte vore.
|
|
Vòòrst
|
vorst.
|
|
Voort
|
doorwaadbare
plaats in een rivier of beek.
|
|
Voren
|
tegenvallen,
afvallen, vreemd vallen.
|
|
Vörk
|
mestriek.
|
|
Vörm
|
vorm.
|
|
Vörrige
|
vorige.
dè hebbe we de vörrige week
afgeprôt, dat hebben we vorige week afgesproken.
|
|
Vörrevoet
|
kousevoet.
mv. vörrevoeten, vörrevuut,
voet die alleen met een kous bedekt is, zonder klompen of schoenen. Ik
kan nie ’t huis uit, want ik ben op de vörrevoeten, ik kan het
huis niet uit, want ik ben op mijn kousen. Op
de vörrevoeten gaon, betekende oorspronkelijk: op de tenen lopen,
daarna: zo zacht mogelijk lopen; zonder schoeisel dus.
|
|
Vorring
|
vervoer.
|
|
Vors
|
vers.
Vorse romme, pas gemolken. ’n
vorse ków, een koe die pas gekalfd heeft.
|
|
Vòrt
|
1)
vooruit; 2) voortaan, ik doe dè
wel vòrt, ik doe dat voortaan wel.
|
|
Vòrtdoen
|
voortmaken,
doe ’s vòrt, schiet eens
op;
|
|
Vòrtvatten
|
een
nieuw kledingstuk pakken als het andere versleten is.
|
|
Vòrtvertellen
|
doorvertellen.
|
|
Vòrtzetten
|
vooruitzetten.
zet de klok ’s wa vòrt,
zet de klok eens iets vooruit.
|
|
Vraelen
|
wringen,
ruzie zoeken.
|
|
Vraelerd
|
vervelend
persoon.
|
|
Vrat
|
wrat.
as ge mè de schèl van ’n
flodderbòn ovver die vrat vrijft dan gettie uweg, als je met de
schil van een tuinboon over een wrat wrijft, dat verdwijnt deze.
|
|
Vrééd
|
1)
afschrikwekkend, bars: ’n vrééd
gezicht; 2) streng, hard: vrééd
werken; hij is vrééd,
hij werkt heel hard; 3) buiten-gewoon: ’t
is vrééd, zo as ’t regent.
|
|
Vrèmd
|
vreemd.
unnen vrèmde, iemand uit een
ander dorp. zie ook vrimd
|
|
Vreúken
|
een
werktuig, dat ergens in- of ondergestoken is, met zo’n geweld
omdraaien, duwen of trekken, dat het dreigt te breken.
|
|
Vreúwen
|
ontzien.
mi zo eenen is’t alteit
gevorlijk te vèèchten, hij vreúwt niks, hij zou steken en snijen zo
’t ie kós. het is gevaarlijk om met zo iemand te vechten, hij
ontziet niemand en zou zonder pardon steken en snijden.
|
|
Vrijer
|
vriend,
verloofde.
|
|
Vrijhof
|
huis
waar de dochter of de meid alleen thuis is. Het was gebruikelijk, in
zulk geval de bezem bij wijze van vlag uit te steken, ten teken dat het
(de) hof vrij was; ‘k heb
vrijhof, ik mag d’n bèssum wel uitsteken.
|
|
Vrijven
|
wrijven.
(vrijf, vrif, gevrivven).
|
|
Vrimd
|
vreemd.
|
|
Vringen
|
wringen.
|
|
Vringer
|
wringer.
|
|
Vrogen
|
vragen.
(vroog, vroeg, gevroogt).
|
|
Vrollie
|
meisjes.
|
|
Vrommis
|
ongehuwd
vrouwspersoon. mv. vrollie.
|
|
Vrongel
|
wrongel,
gestremde melk, voor de kaasbereiding.
|
|
Vrónk
|
haarknot,
wrong. mv. vrúng.
|
|
Vroog
|
vraag.
vroog ’s offie mee duu,
vraag eens of hij mee doet.
|
|
Vrook
|
wraak.
|
|
Vrouw
|
vrouw.
verkl. vrouwke.
|
|
Vrouwmeid
|
huishoudster.
|
|
Vruug
|
vroeg.
vruug in de wei is vruug vet,
als je vroeg met je werk begint, ben je op tijd klaar.
|
|
Vruugèèchtig
|
vroeg.
|
|
Vruuger
|
eerder,
vroeger.
|
|
Vruuten
|
1)
wroeten; 2) veel en hard op het land werken.
|
|
Vruuter
|
harde
werker, ploeteraar.
|
|
Vuig
|
gemeen.
|
|
Vùillak
|
smeerlap.
|
|
Vunder
|
brugje,
gemaakt van palen.
|
|
Vùrk
|
voorste
en achterste stuk van het land.
|
|
Vùrkt
|
stuk
grond dat nog apart geploegd moet worden als het land klaar is, de oever,
ook wel vùrt.
|
|
Vùrmen
|
vormen.
|
|
Vurstal
|
gang
voor de koeien door.
|
|
Vùrt
|
weerseinden
van het land, dat het laatst wordt geploegd.
|
|
Vurzichtig
|
voorzichtig.
|
|
Vuugen
|
voegen,
passen. dè vuugt nie, dat
past niet.
|
|
Vuujen
|
1)
voeden; 2) verwekken, veroorzaken (b.v. ongedierte).
|
|
Vuulen
|
voelen.
|
|
Vuur
|
vuur.
ge meut nie mi vuur speulen,
je mag niet met vuur spelen.
|
|
Vuurslag
|
staal
om vonken uit een vuursteen te slaan.
|
|
Vuurtuin
|
ijzeren
hekwerk, wat om de haard of kachel werd geplaatst, zodat kleine kinderen
zich daaraan niet konden branden.
|
|
Vuutsen
|
te
voet gaan, lopen.
|
|