R.
|
|
|
|
|
|
Raak
|
gehemelte.
|
|
Ráánd
|
rand.
|
|
Raap
|
biet.
|
|
Rad
|
rad.
mv. raoi,
wiel. verkl. raoike, rèdje.
|
|
Raken
|
hij
is gaauw gerakt, hij
is snel op z’n teentjes getrapt.
|
|
Rakt
|
langgerekte
strook land.
|
|
Rallen
|
klaaglijk
loeien van een koe.
|
|
Rammelesant
|
plaatsvervanger,
(voor iemand die in het leger moest).
|
|
Raodhuis
|
raadhuis,
gemeentehuis.
|
|
Raodsel
|
raadsel.
|
|
Raoimaker
|
wielmaker,
ook wagenmaker.
|
|
Raom
|
1)
afgebakend perceel; 2) waterloop.
|
|
Raot
|
honingraat.
|
|
Raozen
|
razen.
zie ook rozen.
|
|
Ratelaar
|
ratelpopulier
of esp.
|
|
Rauzen
|
wild
tekeergaan.
|
|
Razzend
|
razend.
|
|
Rebbelen
|
onophoudelijk
praten.
|
|
Réder
|
iemand,
die de boel overhoop haalt.
|
|
Réderen
|
de
boel overhoop halen.
|
|
Rèècht
|
recht.
|
|
Rèèchtdéur
|
rechtdoor.
|
|
Reek
|
De
Reek, de plaats
Reek. Hier woonde de beroemde orgelbouwersfamilie Smits.
|
|
Rèèngen
|
peulen
van uiteinden en draad ontdoen.
|
|
Reep
|
werktuig
om vlas van de zaadbollen
te ontdoen, vlaskam. ook reepel.
|
|
Réép
|
1)
dik lang touw; 2) band, hoepel. verkl réépke.
|
|
Reepelen
|
vlas
van zaadbollen ontdoen.
|
|
Reepeltáánd
|
ijzeren
tand van een vlaskam.
|
|
Réépen
|
met
een hoepel spelen.
|
|
Regenèèchtig
|
regenachtig
|
|
Regenhundjes
|
grijze
regenwolken.
|
|
Registerkoe
|
stamboekkoe.
|
|
Réi
|
1)
rij; 2) lat, grote liniaal.
|
|
Rèieren
|
rillen.
|
|
Reifelen
|
rafelen.
|
|
Rein
|
Reinaart.
|
|
Rèin
|
rein.
ook rèng.
|
|
Rèins
|
ook
rèngs, eerlijk (bij het
spel).
|
|
Rekètsel
|
stenen
of ijzeren afrastering om de tuin.
|
|
Rekken
|
afleggen.
unnen dooie rekken.
|
|
Rèllif
|
rijg-
of keurslijf.
|
|
Rèmmen
|
met
een snoer dichttrekken, b.v.
een geldzak.
|
|
Retrèt
|
retraite.
|
|
Retrèthuis
|
retraitehuis.
|
|
Rètsen
|
veel
adressen achter elkaar bezoeken.
|
|
Rètskont
|
iemand
die vaak weg is.
|
|
Réuken
|
in
de rook hangen, (b.v. ham, worst of spek).
|
|
Rèumer
|
roemer.
zie ook ròmmer.
|
|
Réupen
|
wild
stoeien.
|
|
Reusel
|
rooster.
|
|
Reut
|
d’n
hèlle reut, de hele
boel.
|
|
Richt
|
d’r
is gèn richt mè te schiéten,
daar is niets mee te
beginnen.
|
|
Ridderen
|
organiseren.
|
|
Riek
|
Maria
of Ria.
|
|
Riék
|
drietandige
vork, mestvork.
|
|
Riels
|
1)
slank. wa’n riels vrommis,
wat een slanke jongedame; 2) spoorrails.
|
|
Riem
|
bòksenbáánd.
|
|
Riéper
|
stok
gebruikt bij het ploegen.
|
|
Rieps
|
rups.
d’r zitten veul riepse in de kòlle,
er zitten veel rupsen in de kool.
|
|
Ries
|
Marinus.
|
|
Riet
|
Maria
of Margriet.
|
|
Rijen
|
rijden.
hij rijt ‘m, hij zit in de
problemen.
|
|
Rijf
|
1)
houten hooihark; 2) niet zuinig.
|
|
Rijn
|
molenijzer,
dat de bovenste molensteen doet draaien. Het embleem van de mulder.
|
|
Rijnassel
|
schoenveter.
mv. rijnassels.
|
|
Rijnasselen
|
het eerste begin van het afkalven.
|
|
Rijsbos
|
bos
hout, takkenbos.
|
|
Rijsmijt
|
mijt
van takkenbossen.
|
|
Rijt
|
beek
of waterloop.
|
|
Rijven
|
hooi
bijeen harken.
|
|
Rijzen
|
(rees,
rezen, gerezen), 1) stijgen; 2) uitdijen, uitzetten: de
mik begint te rijzen; 3) Langzamerhand afvallen van bloemen of
bladeren; 4) van korsten op een wond zegt men dat ze rijzen
of afrijzen: groter of
kleiner worden.
|
|
Rikraoien
|
zich
afvragen.
|
|
Riks
|
rijksdaalder.
|
|
Rillekwie
|
relikwie.
|
|
Rillijk
|
redelijk.
zie ook rolluk.
|
|
Rink
|
ring.
wa ‘ne schònne rink, wat
een mooie ring.
|
|
Rins
|
ook
rings, zuur.
|
|
Rinus
|
Marinus.
|
|
Ritnaold
|
larve
van de kniptor.
|
|
Ritse
|
perzikkruid.
|
|
Ritsig
|
tochtig,
van koeien.
|
|
Riyen
|
reden.
|
|
Roe
|
sausje
van bloem en boter.
|
|
Roefel
|
wasbord.
|
|
Roei
|
1)
roe. mv. roeien, de roe van
zwarte Piet; 2) mv. roei,
oppervlaktemaat, ± 14 m2. Er gaan dus 700
roei in ènnen buunder; 3) gordijn- of traproede.
|
|
Roep
|
drie
zondagen voor de trouwdag. ook onder
de gebooi stôn.
|
|
Roest
|
rust:
we gaon naor de roest, we
gaan rusten; d’n haon van’t
geweer stö in de roest, de
slagpen is ontspannen.
|
|
Rog
|
rogge.
ook rok. rog
palmen, met palmzondag een palmtakje in het gewas zetten.
|
|
Roggekuch
|
roggebrood.
|
|
Rogùmgang
|
jaarlijkse
rondgang om rogge of ander voedsel op te halen voor de pastoor. zie ook ùmgang.
|
|
Rojekòl
|
rode
kool.
|
|
Rojen
|
1)
(rooi, raoide, gerojen)
raden; 2) aanraden. dè’s oe
gerojen, dat word je aangeraden.
|
|
Ról
|
1)
rol; 2) gedrukt lied. verkl. rölleke.
|
|
Róllezanger
|
liedjeszanger.
|
|
Rolluk
|
redelijk,
tamelijk.
|
|
Rolploeg
|
soort
ploeg, met een wiel vooraan.
|
|
Ròmboer
|
de
man die de ròmkannen
vervoert naar de ròmfebriek.
|
|
Ròmfebriek
|
coöperatieve
stoomzuivelfabriek, waar de melk verwerkt wordt. In Uden was dat, tot
1971, een ròm-/bòtterfebriek,
de Heilige Henricus; in Volkel, tot 1942 de Heilige Anthonius Abt; en in
Zeeland, tot 1970, een bòtterfebriek,
St. Jacobus.
|
|
Ròmgeld
|
melkgeld.
|
|
Ròmkan
|
melkbus.
|
|
Ròmkar
|
melkwagen.
|
|
Ròmme
|
melk.
|
|
Ròmmer
|
roemer,
wijnglas.
|
|
Ròmpot
|
melkkan.
|
|
Ròms
|
rooms,
nog ròmser dan de paus.
|
|
Ròmschöpper
|
monsternemer.
zie ook schöpper.
|
|
Ròmtuit
|
melkkan.
|
|
Rondeel
|
stuk
land met ronde vorm.
|
|
Róndum
|
rondom.
|
|
Rood
|
raad.
‘k weet er gènne goeie rood mè,
ik weet niet goed wat ik moet doen; hij
zit in de rood, hij zit in de (gemeente)raad.
|
|
Róód
|
rood.
hij wier róód tot ááchter
z’n òrre, hij werd rood tot achter zijn oren.
|
|
Rooi
|
1)
de plaats St.-Oedenrode; 2) een gerooide plek in het bos.
|
|
Róói
|
wa
hèdde toch ’n róói kleur, wat heb je toch een rode kleur.
|
|
Rooien
|
volbrengen.
dè rooit ie nie, dat krijgt
hij niet klaar.
|
|
Róók
|
rook.
|
|
Rookelen
|
1)
rakelen, poken; 2) slaan, oorvijgen uitdelen.
|
|
Rookelijzer
|
pook.
Het Zeelands nieuwsblad.
|
|
Róóken
|
roken.
|
|
Room
|
raam.
mv. romen. verkl. römke.
|
|
Roond
|
rond.
|
|
Róós
|
1)
roos (bloem); 2) hoofdroos; 3) rode huidontsteking; 4) koorts.
|
|
Róósduif
|
duif,
die meestal in een kooi binnenshuis verbleef en scheen te helpen tegen
koorts.
|
|
Róósèèchtig
|
koortsig.
|
|
Róót
|
kuil
waarin vlas geróót wordt.
|
|
Róóten
|
vlas
in het water leggen, om de stengels te laten rotten, zodat ze bewerkt
kunnen worden.
|
|
Rós
|
1)
graszode; 2) paard. verkl. ruske.
|
|
Rosdoek
|
juten
zak die onder de kar hangt.
|
|
Roskammer
|
veehandelaar.
|
|
Rossen
|
de
dieren borstelen.
|
|
Rosser
|
veehandelaar.
|
|
Rouw
|
rouw,
droefheid.
|
|
Roúw
|
1)
rauw, ongekookt. Meestal zegt men gruun;
2) ruw, ruig, wild. dè zèn toch
’n par roúw jong, dat zijn toch een paar wilde jongens.
|
|
Rouwigheid
|
1)
struikgewas; 2) rommel.
|
|
Rozen
|
razen.
|
|
Ròzzenhuudje
|
vijf
‘tientjes’ van de ròzzenkrans
bidden.
|
|
Ròzzenkrans
|
1)
een kralen- of bidsnoer; 2) de ròzzenkrans
bidden: drie keer een ròzzenhuudje
bidden.
|
|
Rudig
|
ruig.
|
|
Ruik
|
geur.
|
|
Ruiken
|
ruiken,
stinken.
|
|
Ruin
|
gecastreerde
hengst.
|
|
Ruiter
|
1)
houten pyramidevormig droogrek, voor hooi enz.; 2) vierkante brok,
kubus: unne ruiter spek.
|
|
Ruk
|
rug.
|
|
Rullekus
|
ronde
gummi hakken voor de schoenen.
|
|
Rundje
|
rondje.
|
|
Runmeulen
|
molen
om eikenschors te malen.
|
|
Rus
|
riet-
of buntgras.
|
|
Russel
|
rooster.
zie ook rùster.
|
|
Rùster
|
rooster.
|
|
Rusven
|
moerasgebied
met buntgras.
|
|
Rutsteen
|
broeksteen
|
|
Ruuren
|
roeren.
|
|
Ruut
|
rundervet.
|
|